Projekt „Aktywność neandertalczyków i najstarszych ludzi współczesnych anatomicznie na północnych rubieżach ich osadnictwa (w rejonie Zwolenia i Góry Puławskiej)” (nr 2024/53/B/HS3/03089), kierowany przez dr hab. Katarzynę Pyżewicz w Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, jest finansowany przez Narodowe Centrum Nauki w ramach konkursu OPUS 27
Opis projektu:
Badania związane z aktywnością neandertalczyków i najstarszych ludzi współczesnych anatomicznie należą do rzadkości ze względu na niewielką liczbę odpowiednio zachowanych stanowisk ze starszych okresów epoki kamienia. Każde nowe informacje na ten temat stanowią ważny element w poszerzeniu naszej wiedzy na temat najstarszych społeczności zamieszkujących tereny europejskie. Projekt zakłada badania dwóch unikatowych stanowisk związanych z bytowaniem społeczności epoki kamienia – w Zwoleniu i Górze Puławskiej. Są to najdalej na północ wysunięte miejsca, gdzie odkryto ślady ugrupowań neandertalskich i wczesnych Homo sapiens sapiens na terenie współczesnej Polski. Oba stanowiska znane są z badań terenowych zrealizowanych w poprzednim wieku. W rezultacie badań wykopaliskowych prowadzonych w Zwoleniu w latach 1983-1990 pozyskano z narzędzia krzemienne, jak i odpady z ich produkcji, a także kości zwierząt plejstoceńskich, w tym przede wszystkim koni. Obszar stanowiska uważany jest za miejsce uboju i ćwiartowania zwierzyny przez społeczności neandertalskie. Z kolei stanowisko w Górze Puławskiej odkryto pod koniec XIX wieku, a w latach 20. i 40. XX wieku było badane wykopaliskowo. W trakcie prac wydzielono kilka zespołów, w skład których wchodziły zarówno szczątki fauny plejstoceńskiej, jak i zabytki krzemienne, które powiązano z najstarszymi ludźmi współczesnymi anatomicznie.
Celem projektu jest weryfikacja interpretacji dotyczących wcześniejszych ustaleń dotyczących funkcji i chronologii stanowisk, a także uzyskanie nowych danych o aktywności neandertalczyków i najstarszych ludzi współczesnych anatomicznie zamieszkujących tereny środkowej Polski kilkadziesiąt tysięcy lat temu. Planowane są badania terenowe. Na stanowisku w Zwoleniu założone zostaną małe wykopy, wykonana zostanie seria wierceń, badania te mają na celu ustalenie zasięgu stanowiska oraz pierwotnych miejsc aktywności neandertalczyków. Z kolei na stanowisku w Górze Puławskiej zostaną przeprowadzone badania geomagnetyczne oraz seria wierceń i założone zostaną niewielkie wykopy, co ma na celu lokalizację obszaru aktywności społeczności paleolitycznych, planowane jest też złożenie wykopów sondażowych. W trakcie badań pobrane zostaną także próbki do dalszych analiz. Planowane jest zastosowanie rozwiniętych metod datowania, analiz sedymentów, badań kości zwierząt i wytworów krzemiennych.
Na podstawie zrealizowanych badań będą możliwe odpowiedzi na pytania dotyczące powodów przybycia grup ludzkich w dobie epoki kamienia na opisywane obszary, będące wysuniętymi daleko na północ, poza zwartą strefą aktywności ówczesnych społeczności. Dodatkowo, planowane jest uzyskanie informacji na temat sposobów gospodarowania surowcem krzemiennym, metod i technik obróbki brył krzemiennych, w tym wykonywania narzędzi. Poprzez badania traseologiczne wytworów krzemiennych, będzie możliwym ukazanie sposobów ich wykorzystania w codziennych aktywnościach społeczności epoki kamienia. Z kolei interpretacja kości zwierząt plejstoceńskich pod kątem przynależności gatunkowej, charakteru pokonsumpcyjnego i działalności czynników podepozycyjnych, przyniesie odpowiedź m.in. na temat diety społeczności epoki kamienia. Natomiast wykonane badania sedymentologiczne, będą podstawą do wnioskowania na temat genezy stanowisk, ale też poznania pierwotnej lokalizacji miejsc aktywności neandertalczyków i najstarszych ludzi współczesnych anatomicznie. Podsumowując, będzie możliwym uzyskanie odpowiedzi na pytania co spowodowało, że ugrupowania neandertalczyków i najstarszych ludzi współczesnych anatomicznie dotarły na tereny niżu i jakie typu aktywności zostały przez nich podjęte. Wszystkie uzyskane informacje uzupełnią aktualny stan wiedzy na temat jednych z najstarszych społeczności zamieszkujących tereny Europy.